Deda Mraz je izmišljeni lik koji donosi deci poklone na Badnje veče, Božić ili u zapadnoj kulturi na dan Svetog Nikole, odnosno za Novu godinu u istočnoevropskim državama. Verzije i ime ovog lika variraju među različitim kulturama, religijama i narodima.
Postoji mnoštvo verzija o tome, kako je nastala legenda i kada. Ono što je sigurno, nakon reklame koju je u vreme Božića 1931. godine plasirala kampanja Coca-cola, Deda Mraz je svake godine postajao sve popularniji i svake godine su ga deca sa žarkom željom očekivala.
Svi smo mi verovali u Deda Mraza, poznajem neke, koji su čak postavljali i balone oko novogodišnje jelke, ne bi li nadmudrili veselog debeljucu, koji bi se spotakao i probudio ukućane, te bi ga konačno ugledali. Deci je izuzetno zanimljiv taj misteriozni deka u crvenom kaputu, a meni je sad u ovim godinama zanimljiv sprski naziv, doduše zaboravljeni i retko spominjani Božić Bata.
Ko je Božić Bata? I čiji je on bata i da li ima seku?
Naime, u srpskoj kulturi i relijgiji, pre Drugog svetskog rata, po verovanju, božićne poklone su donosili Sveti Nikola i Božić Bata. O Svetom Nikoli svi već dosta toga znamo, ali se staro verovanje i njegova uloga usrećivanja najmlađih skoro i zaboravila. Ko se seti dečjih poklona na pomen Svetog Nikole? U gori zaborav je, možemo reći, otišao Božić Bata. Njega je u potpunosti zamenio Deda Mraz i retko ko ga ovih dana i pominje.
U drugim evropskim jezicima ovaj deka guste bele brade ima slične nazive. U italijanskom je to Babbo Natale, odnosno Tata Božić, u Fracuskoj je imenovan kao Otac Božić odnosno pere Noel. U nemačkom je to božićni čovek ili Weihnachtsmann, a u engleskom Santa Claus, što nas opet vraća na Svetog Nikolu.
Kod nas je naš Bata dobio ime na sasvim poseban način. Naime, Bata u ovom imenu nema nikakve veze sa rodbinskim odnosima. Ono je nastalo od glagola batati, sa značenjem lupatiili udarati. Zvuči potpuno neverovatno. Kakva veza postoji između dekice koji usrećuje decu i nekog ko udara?
Veza zapravo postoji i to u dve još starije varijante božićnoj pesme:
Božić štapom bata
Nosi suva zlata
Od vrata do vrata…
Božić, Božić bata
na oboja vrata,
nosi kitu zlata
da pozlati vrata
i oboja pobaja…
U obe varijante pojavljuje se glagol batati u obliku koji se slaže sa subjektom odnosno Božićem a sve sa kontektsom da nam radosni praznik Božić dolazi, približava se, udara.
